امروزه با تغییرات زیادی که در سبک زندگی مردم به وجود آمده است، تک فرزندی را در بسیاری از جوامع دنیا می توان مشاهده نمود. یکی از دلایلی که باعث شده است اکثر زوج های جوان به داشتن تنها یک فرزند اکتفا کنند، می تواند نامساعد بودن شرایط اقتصادی باشد. با توجه به میزان تورم و بالا رفتن هزینه های زندگی در شهرهای بزرگ دنیا تمایل به داشتن تنها یک فرزند بیش از گذشته افزایش پیدا کرده است. اما شرایط اقتصادی خانواده ها تنها یک بخش از دلایلی است که توسط افراد برای تک فرزندی در جوامع مختلف عنوان می شود. دلایل دیگری مانند بالا رفتن سن ازدواج و شاغل بودن مادران و همچنین فرار از مسئولیت فرزند آوری، دلایل دیگری هستند که باعث شده است خانواده های امروزی کوچک و کوچک تر شوند. در ادامه با چوپا، تولید کننده محصولات چوبی اتاق بچه همراه باشید تا بیشتر با مزایا و معایب مختلف تک فرزندی آشنا شوید.
تک فرزندی لزوماً به معنی داشتن یک فرزند نیست، بلکه در صورتی که فاصله سنی فرزندان خیلی زیاد باشد نیز می توان پدیده تک فرزندی را در یک خانواده مشاهده نمود. زیرا فاصله سنی زیاد در میان فرزندان باعث می شود که کودک در فضایی رشد کند که شرایط سیستم تک فرزندی در آن حاکم است. با افزایش فاصله سنی کودکان روحیات کودک و خواهر و برادران او و همچنین نیازها و دغدغه های کودکان با یکدیگر بسیار متفاوت خواهد بود. در واقع فاصله سنی باعث ایجاد فاصله ی فرهنگی، اخلاقی و عدم درک متقابل فرزندان می شود. برای این که در یک خانواده چند نفره پدیده تک فرزندی را شاهد نباشیم، باید فاصله سنی کودکان در خانه کمتر از پنج سال باشد.
آشنایی با مزایا و معایب تک فرزندی
مزایای تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی
از دیدگاه روانشناسی تک فرزندی می تواند جنبه های متفاوتی داشته باشد. داشتن تنها یک فرزند در خانه شامل مزایایی است که در خانواده های چند فرزندی کمتر دیده می شود.
- یکی از مزایای تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی این است که در خانواده های تک فرزند تمام توجه والدین معطوف به یک فرزند می باشد. به همین سبب کودک دارای رابطه عاطفی بسیار محکمی با والدین خود است.
- از مزایای دیگری که کودک در خانواده تک فرزند دارد این است که در همه چیز بهترین ها را دارد و نفر اول در دریافت تمامی امکانات می باشد. همچنین این کودک نیازی به رقابت با دیگر فرزندان دختر یا فرزندان پسر برای جلب توجه والدین ندارد.
- نکته مهم دیگری که در مورد کودکان تک فرزند می توان به آن اشاره داشت این است که این کودکان از خطر مقایسه شدن دور هستند. در واقع کودک دیگری در خانواده حضور ندارد که با این کودکان مورد مقایسه قرار گیرد.
- از دیدگاه علم روانشناسی کودکی که به صورت تک فرزند پرورش پیدا می کند، از نظر استقلال شخصی شرایط بهتری دارد. در واقع کودکان تک فرزند افرادی مستقل و آزاد هستند که در فعالیت های فردی بهتر عمل می کنند. طبق تحقیقاتی که دانشکده های روانشناسی انجام داده اند بارها ثابت شده است که کودکان تک فرزند در بزرگسالی دارای وجدان کاری بهتری هستند. در واقع این افراد در بزرگسالی به عنوان افرادی منظم و وظیفه شناس در محیط کاری شناخته می شوند.
- اغلب کودکان تک فرزند اعتماد به نفس بسیار خوبی دارند و اگر کمال گرایی را یک مزیت بدانیم می توان گفت که این دسته از کودکان به معنی واقعی کلمه کمال گرا می باشند.
- از مزایای تک فرزند بودن تمرکز بالا و بلند پروازی های فردی است که در این کودکان بیشتر دیده می شود. به دلیل این که این کودکان همواره کانون توجهات و امکانات بوده اند ، دارای طبع بلند و تمرکز بالایی برای رسیدن به اهداف خود می باشند. در واقع می توان گفت که اکثر این کودکان عملکرد بسیار خوبی را در حیطه های مختلف به نمایش می گذارند.
- این کودکان در مقایسه با همسالان خود شخصیتی پخته تر دارند در واقع آن ها به دلیل ارتباط قوی که با والدین خود دارند، تجربیات و درک بهتری از شرایط دارند. از طرفی رابطه بین آن ها و بزرگسالان نیز بهتر بوده و بیشتر می توانند افراد بزرگسال را درک کند.
معایب تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی
با وجود تمام مزایایی که برای کودکان تک فرزند برشمرده می شوند، معایب زیادی نیز برای سیستم تربیتی این کودکان عنوان شده است. تک فرزندها تمامی امکاناتی را که یک خانواده می توانند در اختیار فرزندان قرار دهند را به خود اختصاص می دهند. این موضوع مانند شمشیر دو لبه عمل می کند، یعنی می تواند هم برای کودک مفید باشد و هم باعث آسیب رساندن به او شود. در ادامه این مطلب معایب تک فرزندی از دیدگاه روانشناسی مورد بررسی قرار خواهیم داد.
- چیزی که در خانواده های تک فرزند اتفاق می افتد به این صورت است که معمولاً در این نوع خانواده ها والدین به صورت افراطی در حال سرویس دادن به کودک خود می باشند. در واقع ممکن است در خانواده ای که تنها یک فرزند دارد، حتی خواسته های غیرمنطقی و خارج از عرف کودک نیز برآورده شود.
- علاوه بر این در برخی از خانواده ها، نیازهایی که توسط بچه های تکی مطرح می شود و خارج از بنیه مالی خانواده است نیز با فشار زیاد تامین می گردد. این توجه بیش از اندازه نه تنها برای کودک مفید نیست، بلکه مشکلات زیادی نیز در آینده برای والدین و کودک ایجاد خواهد کرد؛ زیرا در چنین شرایطی کودک با ویژگی های احساسی خاصی رشد می کند.
- آسیب هایی که کودک تک فرزند از این شیوه تربیتی دریافت می کند، شامل زودرنجی، کم صبری، حساس بودن بیش از اندازه و پر توقع بودن می شود. این کودکان حتی در سنین بزرگسالی نیز توقع دارند که جامعه مانند پدر و مادر تمامی انتظارات او را برآورده کند. در حالی که همه ما می دانیم واقعیت زندگی و جامعه به این شکل پیش نمی رود.
- مشکل دیگری که برای این کودکان ممکن است به وجود آید این است که کودکان تک فرزند به دلیل شرایط خاصی که دارند کمتر دچار شکست و ناکامی می شوند. از این رو آنچه لازمه بلوغ روحی و روانی می باشد در اختیار این کودکان قرار نخواهد گرفت.
تضعیف ارتباطات خویشاوندی در خانواده های تک فرزند
ارتباطات قوی و عاطفی خویشاوندی موهبتی است که در خانواده های تک فرزند رو به افول گذاشته است. احساس مطلوب ناشی از داشتن خواهر و برادر و یا روابط دیگر خویشاوندی، مانند عمو، عمه، دایی و خاله یکی از مهم ترین عوامل ثبات احساسی و عاطفی در خانواده های چند فرزندی بشمار می رود. یکی از اثرات مخربی که سیستم تک فرزندی بر روی زندگی فرد می گذارد این است که وقتی فرد به دوران بزرگسالی پا می گذارد به مرور به سمت زندگی انزوا طلبانه سوق داده می شود. در تحقیقاتی که توسط روانشناسان، روی چندین گروه از افراد انجام شده است به این نتیجه رسیده اند، پسرانی که در خانواده دارای دارای خواهر می باشند رفتارهای بهنجار تری دارند. در مقابل پسران که خواهری ندارند رفتارهای نابهنجار تری را بروز می دهند.
یکی از متخصصان روانکاو انگلیسی عقیده خود را چنین بیان می دارد که ارتباط میان خواهر و برادر یکی از مؤثرترین عوامل رشد و شکوفایی استعدادهای کودک می باشد. زیرا این ارتباط در خانواده باعث می شود که کودکان به نیاز اصلی خود که همان بازی کردن می باشد بیشتر بپردازند. در نتیجه حس تخیل و خلاقیت کودک افزایش خواهد یافت. علاوه بر آن مشاجرات اولیه ای که در میان خواهر و برادر خردسال رخ می دهد، باعث می شود که هر دو حس خشم و عصبانیت را درک نموده و به مرور راه هایی برای کنترل نمودن این احساسات پیدا کنند. یکی از معضلاتی که ضعیف شدن شبکه خویشاوندی به همراه دارد این است که اقتدار والدین در این سیستم کاهش پیدا می کند. زیرا در یک شبکه خویشاوندی قوی، همه کودک را به سمت پدر و مادرش ارجاع می دهند و این موضوع به طور ناخودآگاه احساس قدرت برای و پدر و مادر ایجاد می کند. اما در سیستم تک فرزندی چنین چیزی وجود ندارد و کم کم شاهد کاهش اقتدار والدین در این نوع خانواده ها خواهیم بود.
لزوم تقویت مهارت های ارتباطی در تک فرزند ها
یکی از مهم ترین توانایی هایی که کودکان باید آن را کسب کنند مهارت های ارتباط برقرار کردن با دیگران است. در مورد کودکان تک فرزند یکی از مشکلاتی که در اکثر موارد دیده می شود این است که کودک قادر به برقرار نمودن ارتباط مؤثر و موفق با دیگران نمی باشد. در واقع کودکی که در سیستم تک فرزندی رشد نموده است، مهارت کافی برای برقرار کردن ارتباط با همسالانش پیدا نمی کند.
البته این موضوع را نمی توان به تمام کودکان تک فرزند تعمیم داد. زیرا میزان ارتباطات و تعاملات خانواده با دیگران نیز در این امر دخیل می باشد. به عنوان مثال کودکی که در خانواده تک فرزند رشد کرده است و دارای ارتباطات قوی با فرزندان خاله عمه و عمو و دایی می باشد، از این قاعده مستثنی می باشد. این کودکان به دلیل تجربیاتی که در بازی های کودکانه خود کسب نموده اند، در ارتباط با همسالان خود مشکلات زیادی را تجربه نخواهند کرد.
اما مشکل برای کودکانی که بیشتر وقت خود را در منزل سپری می کنند، کمی جدی تر بروز می کند. بخصوص در مورد کودکانی که والدین آن ها تمایلی به برقرار نمودن ارتباط با دیگران نداشته و رفت و آمد چندانی با آشنایان خود ندارند، این کودکان به دلیل عدم ارتباط با دیگر همسالان خود به کودکی لوس، مغرور، گوشه گیر، و متوقع تبدیل می شوند. بنابراین در صورتی که کودک خواهر و برادری ندارد، لازم است که کودکان دیگری در قالب دوستان یا فرزندان خویشاوندان جایگزین این روابط شوند.
مقاله ای بسیار عالی
اما موضوعی که باید به آن اشاره کرد که بسیاری از جوانان امروزی به فرزند آوری علاقه ای ندارند و باید آنان را ترغیب کنند ولی با قیمت ها و هزینه های امروزی ترغیب کردن کاریست دشوار و سخت
سلام. بله موضوع بی علاقگی به فرزند آوری موضوع جداگانه ای هست. چون وب سایت ما برای افرادی هست که کودک دارن مقالاتمون هم در این حوزه هست
اون کسی که این چیز ها رو نوشته یا ازدواج نکرده و بچه دار نشده یا خوشی زده زیر دلش?
سلام و درود. در مورد فرزندآوری نظرات متفاوتی وجود داره، بچه یک مسئولیت بزرگه ولی خب خیلی ها این رو میپذیرن چون عاشق بچه ها هستن و این مطالب میتونه بهشون اطلاعات بیشتری بده
من خیلی با مزایا تک فرزندی حال کردم ?
سلام. بله برخلاف تصورخیلی از افراد تک فرزندی اونقدرها هم بد نیست
به نظر من معایب تک فرزندی رو میشه با یکسری فعالیت های جانبی دیگر بر طرف کرد
تک فرزندی خوب نیست ولی اگر فرزندی دارید که الان از پونزده سال بیشتر دارد دیگه فکر فرزند دوم نباشید